Zespół policystycznych jajników (PCOS)

Jednym z głównych kryteriów diagnostycznych zespołu policystycznych jajników jest chroniczny brak owulacji lub zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Leczenie kobiet z PCOS obejmuje łagodzenie objawów i zapobieganie długoterminowym konsekwencjom choroby.

Zespół policystycznych jajników objawia się różnorodnymi objawami klinicznymi, zaburzeniami endokrynologicznymi i metabolicznymi. Zespół definiuje się jako podwyższony poziom androgenów (męskich hormonów płciowych) w połączeniu z nieregularnym cyklem miesiączkowym (wydłużenie cyklu, brak miesiączki).

Rozpoznanie potwierdza badanie USG jajników o typowej morfologii - liczne małe cysty w jajnikach. Jednak normalny wygląd jajników nie wyklucza PCOS. Zespół ten występuje u 5-10% kobiet. Ważne jest, aby nie mylić zespołu PCOS z występowaniem policystycznego jajnika (PCO), jako izolowanego zaburzenia bez wahań hormonalnych, które stwierdzamy w badaniu USG aż u 30% populacji kobiet w wieku rozrodczym. Samo stwierdzenie PCO bez spełnienia innych kryteriów nie oznacza rozpoznania PCOS.

Mechanizmy powstania PCOS nie są do końca jasne. Podejrzewa się że podstawowym czynnikiem jest zmniejszona wrażliwość komórek organizmu na insulinę, co poprzez złożone mechanizmy prowadzi do zwiększonej produkcji androgenów. Pewną rolę odgrywają również czynniki genetyczne.

Objawy PCOS:

• Nieregularne miesiączki lub brak miesiączki
• Brak owulacji
• Nadwaga
• Hirsutyzm (zwiększone owłosienie ciała)
• Insulinooporność
• Trądzik
• Wiele małych cyst na jajnikach
• Powiększone jajniki - nawet do trzech razy w porównaniu ze zdrowym jajnikiem
• Niepłodność – brak ciąży po ponad 12 miesiącach bezskutecznych starań
• Przewlekły ból miednicy - trwający dłużej niż 6 miesięcy
• Dyslipidemia
• Wysokie ciśnienie krwi (wyższe niż 140/90)

Kryteria diagnostyczne:

• chroniczny brak owulacji lub zaburzenia cyklu miesiączkowego (opóźnienie lub brak miesiączki), któremu towarzyszy podwyższony poziom androgenów po wykluczeniu innych przyczyn nadmiaru androgenów
• kryteria pomocnicze: badanie USG jajników, dodatkowo w badaniu hormonalnym stosunek stężeń hormonów LH / FSH - LH co najmniej 2 razy wyższy niż FSH.

Rozpoznanie opiera się na badaniu fizykalnym, stwierdzeniu obecności wymienionych objawów, badaniu ultrasonograficznym oraz wyniku oznaczenia poziomu hormonów.

W leczeniu niepłodności związanej z PCOS stosuje się zarówno leki, jak i zabiegi chirurgiczne.

Leczenie niepłodności związanej z PCOS:

• Zmniejszenie masy ciała - większa waga wiąże się z większą częstością występowania bezpłodności, zaburzeń miesiączkowania. Zmniejszenie masy ciała pomaga również zwiększyć wrażliwość komórek na insulinę.
• Terapia hormonalna: podawanie leków zmniejszających produkcję androgenów lub ich działanie w tkankach docelowych (antyandrogeny). Najczęściej stosowanym produktem jest OCTAN CYPROTERONU, który podawany jest np.: w postaci pigułki antykoncepcyjnej (DIANE 35, MINERVA, CHLOE) czy ANDROCUR. Jako leki o działaniu antyandrogennym można stosować także: spironolakton (VEROSPIRON), flutamid (ANDRAXAN), finasteryd (PROSCAR, PENESTER)
• Leki obniżające insulinooporność: metformina / METFORMINA, GLUKOFAGE, SIOFORF
• Indukcja owulacji, ewentualnie z późniejszą terapią i technikami wspomaganego rozrodu

Leczenie chirurgiczne – interwencja laparoskopowa - cienką igłą nakłuwa się powłokę jajnika, co zwiększa jego gotowość owulacyjną i poprawia produkcję hormonalną.